Het recht om mens te blijven: waarom ik niet alles digitaal wil

Evert Lenos

Inleiding

Er was een dag waarop ik alleen maar even naar de bank wilde. Niet om iets groots te regelen. Gewoon, een vraag, een kort gesprek. Maar het kon niet. Geen loket, geen medewerker, geen stoel om op te zitten. Alles moest “via de app”.

En terwijl ik daar stond – voor een gesloten deur die ooit vanzelfsprekend open was – besefte ik iets pijnlijks: we zijn langzaam, haast ongemerkt, het heft uit handen aan het geven. Niet aan elkaar, maar aan systemen. Aan schermen. Aan onzichtbare infrastructuur die ons gedrag stuurt, zonder dat we er ooit echt voor gekozen hebben.

Digitalisering: gemak of afhankelijkheid?

We leven in een tijd waarin alles “gemakkelijker” moet. Sneller. Efficiënter. Automatischer. Maar ten koste waarvan?

Steeds meer diensten bestaan alleen nog online:

• Bankzaken via apps en chatbots

• Gemeentezaken via digitale loketten

• Medische afspraken via portals

• Supermarkten met zelfscankassa’s en kassaloze winkels

Het lijkt vooruitgang. Maar wat als je geen digitale vaardigheid hebt? Wat als je geen smartphone wíl gebruiken? Of wat als je gewoon verlangt naar echt contact?

Het antwoord is vaak: “Dat is er niet meer.”

Wat we verliezen

Door deze digitale versmalling verliezen we iets fundamenteels:

• De mogelijkheid om zelf te kiezen

• De menselijke maat

• Tijd en ruimte om te vertragen

• Lokale verbondenheid

• Autonomie over onze eigen handelingen

We worden gebruikers in plaats van burgers. Klikkers in plaats van denkers. Klanten in plaats van mensen.

De vraag die niemand stelt

Waarom moet álles digitaal?

Wie heeft dit besloten? En wie profiteert hiervan?

We zijn het normaal gaan vinden dat digitale alternatieven de enige opties worden. Maar dat zijn geen neutrale beslissingen. Dat zijn keuzes – vaak ingegeven door kostenbesparing, automatisering en controle. Niet door wat mensen nodig hebben.

Terug naar menselijke regie

Het wordt tijd dat we het heft weer in eigen handen nemen. Niet omdat we tegen technologie zijn, maar omdat we vóór menselijkheid zijn. En menselijkheid vraagt om keuzevrijheid, om nabijheid, om contact.

Dat kan door klein te beginnen:

• Vraag om papieren formulieren

• Betaal vaker contant

• Ga naar lokale winkels

• Stel grenzen aan je schermgebruik

• Sluit je aan bij initiatieven die pleiten voor menselijke alternatieven

Want als we niets zeggen, verandert er niets. Maar als we opnieuw leren kiezen, kunnen we iets anders opbouwen.

Tot slot: De eerste stap

Dit is het begin van een zoektocht. Geen klaagzang, maar een uitnodiging. Om samen na te denken over hoe we weer eigenaar worden van ons dagelijks leven.

Een wereld waarin we de technologie niet wegduwen, maar terugduwen naar haar juiste plek: als dienaar van de mens, niet als vervanger.